Toz, işyerlerinde çeşitli işlemler sonucu oluşan ve havada
asılı kalan tane büyüklüğü 100µ’dan daha küçük parçacıkların genel adıdır.
Tozlar, solunum sistemine, gözlere, cilde ve diğer organlara zarar verebilir.
Ayrıca, tozlar, yangın ve patlama riski oluşturabilir. Bu nedenle, tozlu
ortamlarda çalışanların iş sağlığı ve güvenliği için gerekli önlemlerin
alınması önemlidir.
Tozlu ortamın, çalışanların sağlığına etkisi, tozun cinsine,
miktarına, büyüklüğüne, şekline, kimyasal yapısına, solunum yoluyla alınan
dozuna, maruz kalma süresine ve kişinin sağlık durumuna bağlı olarak değişir.
Tozlar, aşağıdaki şekillerde sağlığı etkileyebilir.
*Tozlar, solunum yollarında tahriş, iltihap, ödem,
enfeksiyon, bronşit, astım, alerji, pnömokonyoz, asbestoz, silikoz, kanser gibi
hastalıklara neden olabilir.
*Tozlar, akciğerlerde birikerek solunum fonksiyonlarını
bozabilir, solunum yetmezliği ve ölüme yol açabilir.
*Tozlar, gözlerde kaşıntı, kızarıklık, yanma, sulanma,
konjonktivit, kornea hasarı, görme bozukluğu gibi sorunlara neden olabilir.
*Tozlar, gözlerde enfeksiyon ve ülsere yol açabilir.
*Tozlar, ciltte kuruluk, çatlaklık, kaşıntı, egzama,
dermatit, ürtiker, alerji, enfeksiyon gibi sorunlara neden olabilir.
*Tozlar, ciltte yaralanma ve kansere yol açabilir.
*Tozlar, kan dolaşımı, sindirim sistemi, sinir sistemi,
üreme sistemi, bağışıklık sistemi ve diğer organlara da zarar verebilir.
*Tozlar, kan basıncı, kalp ritmi, kan şekeri, hormon
seviyesi, beyin fonksiyonları, ruh hali, davranış, hafıza, öğrenme,
konsantrasyon, uyku, cinsel fonksiyonlar, doğurganlık, gebelik, doğum, gelişim,
yaşlanma gibi etkileyebilir.
Tozlu ortamlarda İSG açısından alınması gereken önlemler:
Tozun kaynağının ortadan kaldırılması, tozun yayılmasının
engellenmesi, tozun uzaklaştırılması, tozdan korunma ekipmanlarının
kullanılması ve toz maruziyetinin izlenmesi şeklinde sıralanabilir.
Tozun kaynağının ortadan kaldırılması;
Toz oluşumuna neden olan işlemlerin değiştirilmesi, tozlu
malzemelerin yerine tozsuz malzemelerin kullanılması, tozlu malzemelerin
nemlendirilmesi, tozlu malzemelerin kapalı kaplarda veya ambalajlarda
saklanması, taşınması ve boşaltılması gibi yöntemlerle tozun kaynağı ortadan
kaldırılabilir.
Tozun yayılmasının engellenmesi;
Tozlu işlemlerin kapalı alanlarda veya bölümlerde yapılması,
tozlu işlemlerin diğer işlemlerden ayrılması, tozlu işlemlerin çalışma saatleri
dışında yapılması, tozlu işlemlerin çalışan sayısının azaltılması, tozlu
işlemlerin çalışma süresinin kısaltılması, tozlu işlemlerin çalışma sırasının
değiştirilmesi gibi yöntemlerle tozun yayılması engellenebilir.
Tozun uzaklaştırılması;
Tozlu işlemlerin yapıldığı alanlarda etkili havalandırma
sistemi kurulması, tozlu işlemlerin yapıldığı alanlarda yerel egzoz sistemi
kurulması, tozlu işlemlerin yapıldığı alanlarda toz toplama sistemi kurulması,
tozlu işlemlerin yapıldığı alanlarda toz süpürme sistemi kurulması, tozlu
işlemlerin yapıldığı alanlarda toz silme sistemi kurulması gibi yöntemlerle
tozun uzaklaştırılması sağlanabilir.
Tozdan korunma ekipmanlarının kullanılması;
Tozlu işlemlerin yapıldığı alanlarda çalışanların uygun
kişisel koruyucu ekipmanlar kullanması, tozlu işlemlerin yapıldığı alanlarda
çalışanların uygun solunum koruyucu ekipmanlar kullanması, tozlu işlemlerin
yapıldığı alanlarda çalışanların uygun göz koruyucu ekipmanlar kullanması,
tozlu işlemlerin yapıldığı alanlarda çalışanların uygun cilt koruyucu
ekipmanlar kullanması gibi yöntemlerle tozdan korunma ekipmanlarının
kullanılması gereklidir.
Toz maruziyetinin izlenmesi;
Tozlu işlemlerin yapıldığı alanlarda toz konsantrasyonunun
ölçülmesi, tozun kimyasal ve fiziksel özelliklerinin analiz edilmesi, toz
maruziyetinin değerlendirilmesi, çalışanların sağlık muayenelerinin yapılması,
çalışanların sağlık kayıtlarının tutulması v.b. yöntemlerle toz maruziyetinin
izlenmesi gerekmektedir.